เกษตรกรรมมหภาคเกษตรกรไทยกำลังเผชิญกับอะไร

หากถามว่าเกษตรกรไทยต้องการอะไรมากที่สุดในตอนนี้ คำตอบอาจไม่ใช่เงิน สิ่งที่เกษตรกรไทยต้องการคือความรู้ เทคโนโลยี และการตลาด ที่ช่วยให้พวกเขาสามารถผลิตและขายผลผลิตได้ในราคาที่เหมาะสมและเป็นธรรม รวมทั้งเตรียมพร้อมเพื่อจะรับมือกับการเปลี่ยนแปลงของโลกอย่างไรก็ตามการจะเดินไปข้างหน้าได้ถูกทางนั้นเราต้องมาทำความเข้าใจกับสิ่งที่ผ่านมาเสียก่อนว่าเกิดอะไรขึ้นกับเกษตรกรไทย

แม้ว่าอาหารไทยจะมีความหลากหลายของรสชาติและหน้าตา แต่กระบวนการผลิตพืชผลทางการเกษตรของไทยกลับเป็นสิ่งที่ตรงกันข้าม เพราะเกษตรกรถูกส่งเสริมให้ปลูกพืชเชิงเดี่ยวมาเป็นเวลานาน นับตั้งแต่เริ่มมีแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับแรกซึ่งเน้นการผลิตพืชเชิงเดี่ยวแบบเน้นปริมาณ เพื่อตอบสนองความต้องการของการบริโภคในระดับโลกเรียกได้ว่าเป็นคลื่นลูกที่ 1 ของการเปลี่ยนแปลงในการทำเกษตรกรรมแบบสมัยใหม่ เทคโนโลยีที่ใช้ในยุคนั้นคือปุ๋ยเคมีและเครื่องจักรกลทางการเกษตร เวลาต่อมาก็เริ่มมีระบบจ้างแรงงานทำงานในไร่สำหรับการทำไร่ขนาดใหญ่ รวมถึงการทำ Contract Farming ฯลฯ ซึ่งเป็นการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ของระบบการเกษตรในประเทศไทยที่กำลังจะผลักดันตัวเองเข้าสู่อุตสาหกรรมการผลิตอาหารอย่างจริงจัง หากมองในแง่ดีก็คือเกษตรกรดูเหมือนจะมีโอกาสในการทำมาหากินมากขึ้น

ทว่าเมื่อมีด้านบวกก็ต้องมีด้านลบ เพราะอีกด้านหนึ่งนั้นสิ่งที่ตามมากับการพัฒนาคือ ทั้งหมดทำให้ต้นทุนการผลิตสินค้าการเกษตรสูงขึ้นปัญหาโรคระบาดเริ่มตามมา เพราะการปลูกพืชเชิงเดี่ยวทำให้ศัตรูตามธรรมชาติทั้งวัชพืชและแมลงมีมากขึ้น ปัญหาแมลงรบกวนเริ่มดื้อยา และเกิดความผันผวนของธรรมชาติซึ่งทำให้เกษตรกรไทยต้องพึ่งพาเทคโนโลยีจากภายนอกอย่างเดียว จึงตกเป็นเครื่องมือของบริษัทขนาดใหญ่การทำ Contract Farming ที่เกิดขึ้นในเวลาต่อมาจึงทำให้เกษตรกรส่วนมากถูกผูกขาดอยู่กับบริษัทเพียงไม่กี่ราย และยังส่งผลต่อเรื่องสิ่งแวดล้อมก่อให้เกิดปัญหาตามมา เนื่องจากการปลูกพืชเชิงเดี่ยวเป็นเวลานานทำให้ดินเสื่อมสภาพ และเกษตรกรเองไม่ได้มีทางเลือกมากพอที่จะทำการเกษตรแบบอื่นๆ การทำเกษตรกรรมลักษณะนี้ทำให้เกษตรกรไม่สามารถนำองค์ความรู้ต่างๆ มาบูรณาการเพื่อปรับใช้ได้อย่างเหมาะสมกับตนเอง ความไม่รู้ทำให้เกษตรกรเริ่มไม่ประสบความสำเร็จในการทำการเกษตรจึงเกิดปัญหาหนี้สินตามมา เกษตรกรเริ่มเป็นหนี้และอยู่ในสภาพติดล็อก คือจะกลับไปปลูกพืชแบบเดิมก็ไม่ได้เพราะมีหนี้สิน จะก้าวไปข้างหน้าเพื่อให้ทันโลกก็ไม่ได้อีก เพราะไม่มีความรู้ที่มาจากความเข้าใจอย่างแท้จริงแล้วเราจะเดินไปทางไหนดี