คู่มือ เกษตร ผัก ผลไม้ อินทรีย์ จุลินทรีย์มีประโยชน์ใช้ปรับสภาพดินให้ดีขึ้น วางระบบ smart farmer ออร์แกนิค organic

การเปลี่ยนคุณภาพปุ๋ยทําให้ผักแข็งแรงขึ้น แต่ถึงจะมีโรคและแมลงน้อยลง ปัญหานี้ก็ยังเกิดอยู่ดี ระหว่างที่อ่านหนังสือหลายเล่ม ผมก็คิดได้เรื่องหนึ่งว่า “มันน่าจะ มีวิธีกําจัดโรคและแมลงที่ได้ผลกว่านี้” นี่เป็นจุดเริ่มต้นสู่หนทางการแสวงหา “จุลินทรีย์ มีประโยชน์” ซึ่งจะกล่าวถึงต่อไป

การหมักปุ๋ยต้องใช้จุลินทรีย์จํานวนมากและต้องปล่อยให้พวกมันทําหน้าที่อย่าง เต็มที่ในดินมีจุลินทรีย์อยู่มากมายหลายชนิดคอยทําหน้าที่ของพวกมันอยู่ เมื่อนําจุลินทรีย์ เหล่านี้มาแบ่งกลุ่มจะได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ กลุ่มแรกคือ จุลินทรีย์ที่ใช้กระตุ้นการหมัก อีกกลุ่มคือ จุลินทรีย์ที่ทําให้เกิดการเน่าเสีย ผมขอยกตัวอย่างจากการหมักข้าวเพื่อให้ทุก ท่านเข้าใจง่ายขึ้น

เมื่อนําข้าวไปหมักจะได้เหล้าและยีสต์ ถ้าเราใส่แบคทีเรียย่อยสลายสารอินทรีย์ ซัลเฟอร์ลงไปจะทําให้ข้าวเน่า เกิดกลิ่นเหม็นรุนแรงจนกินไม่ได้ คราวนี้ลองมาดูว่าถ้า สิ่งเหล่านี้เป็นปุ๋ยและดิน เมื่อใส่จุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ลงไปก็จะทําให้ปุ๋ยและดินมีคุณภาพ ดียิ่งขึ้น ผมวิจัยเรื่องจุลินทรีย์โดยลองผิดลองถูกอย่างต่อเนื่อง แต่ก็ยังไม่ได้คําตอบที่ชัดเจน ว่าจุลินทรีย์ที่ดีต่อดินคือชนิดไหนเบื้องต้นรู้แต่จุลินทรีย์ที่ใช้ในกระบวนการหมักได้ดีได้แก่ จุลินทรีย์ที่ใช้ผลิตส่าเหล้า จุลินทรีย์ที่ผลิตกรดแล็กติก บาซิลลัส ซับทิลิส (Bacillus subtitis) และยีสต์ เป็นต้น

จุลินทรีย์ชนิดดีจะทําหน้าที่ได้ดีเมื่ออยู่ในสภาพที่มีแก๊สออกซิเจน จึงต้องอาศัย อยู่ในชั้นหน้าดินหรือบริเวณผิวน้ํา เพื่อให้สัมผัสอากาศ ถ้าดิน น้ํา หรือปุ๋ยไม่ได้สัมผัส อากาศโดยตรง จะเท่ากับหยุดการทํางานของจุลินทรีย์ที่ดีไปโดยปริยาย ปัจจุบันมีการใช้ จุลินทรีย์ดีเหล่านี้ และสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในน้ํามาจัดการน้ําเสียจากโรงงานอุตสาหกรรม จึงต้องทําให้น้ํามีอากาศหมุนเวียนตลอดเวลา เช่น การใช้เครื่องตีน้ําเพื่อให้จุลินทรีย์ที่ดี และแบคทีเรียที่อาศัยออกซิเจนดํารงชีพทําหน้าที่ได้ดีนั่นเอง

การทําเกษตรกรก็ต้องทําให้ดินมีสภาพดี บําบัดน้ําให้ดี ใช้ปุ๋ยที่ดี จุลินทรีย์ที่ดี ช่วยทํางานนี้ได้ครึ่งหนึ่ง ผมจึงคิดว่าต้องหาจุลินทรีย์ซึ่งทํางานได้ดีแม้อยู่ในที่ที่มีออกซิเจน มาใช้งานด้วย จุลินทรีย์ที่ว่าคือ “จุลินทรีย์อีเอ็ม” (Effective Microorganisms: EM)

ปี พ.ศ. 2525 ศ.ดร.เทะรุโอะ ฮิงะ อาจารย์คณะเกษตร มหาวิทยาลัยริวกิว ประสบ ความสําเร็จในการศึกษาเรื่องจุลินทรีย์ที่ทําให้ดินมีคุณภาพดีเหมาะแก่การเกษตร โดยพบ ว่าส่วนมากเป็นกลุ่มจุลินทรีย์สังเคราะห์ด้วยแสงที่อาศัยอยู่ร่วมกันโดยเอื้อประโยชน์แก่กัน เช่น จุลินทรีย์ที่ผลิตกรดแล็กทิกกับยีสต์ นอกจากนี้ยังมีจุลินทรีย์มีประโยชน์อีกกว่า 80 ชนิด ที่เอื้อประโยชน์แก่กัน เราใช้จุลินทรีย์อีเอ็มที่มีฤทธิ์ยับยั้งกรดต่อต้านการเกิดจุลินทรีย์ที่ กระตุ้นการเน่าเสียได้ ทั้งยังช่วยให้ดินมีสภาพดีขึ้นและดีต่อการหมักปุ๋ยด้วย

เมื่อทราบเรื่องนี้ ผม คุณถาวร จรัสกุลางกูร (หุ้นส่วนของฟาร์มฮาร์โมนี้ไลฟ์ ปัจจุบันท่านเสียชีวิตแล้ว) และคุณยุมิโกะ คะเซะ (อดีตประธานบริษัท เอเชีย เฮิร์บ แอส โซซิเอชั่น) จึงตัดสินใจเดินทางไปหาอาจารย์ฮิงะที่จังหวัดโอะกินะวะ ประเทศญี่ปุ่น คุณถาวรและคุณคะเซะเป็นบุคคลสําคัญที่ผลักดันเรื่องออร์แกนิกให้แพร่หลายใน ประเทศไทย

อาจารย์ฮิงะใช้เวลาเกือบ 2 ชั่วโมงอธิบายให้พวกเราเข้าใจการทํางานของ จุลินทรีย์อีเอ็ม จุลินทรีย์คือสิ่งมีชีวิตชนิดแรก ๆ ที่เกิดขึ้นบนโลก พวกมันทําหน้าที่เปลี่ยน แก๊สพิษ สารกัมมันตรังสี และวัตถุมีพิษบนโลกให้เป็นสารใหม่ หนึ่งในนั้นคือแก๊สออกซิเจน

หลังจากนั้น พืช แมลง สัตว์ และมนุษย์จึงถือกําเนิดขึ้น นอกจากนี้จุลินทรีย์ ยังทําให้เกิดอาหารชนิดใหม่ ๆ ทั้งเหล้า ไวน์ เบียร์ ของหมักดอง มิโซะ โยเกิร์ต ชีส ล้วน เกิดขึ้นได้เพราะจุลินทรีย์

หลังจากคุยเสร็จจึงได้ไปเยี่ยมชมสวนกล้วยของอาจารย์ฮิงะที่ใช้จุลินทรีย์อีเอ็ม พวกเราซึ่งเดินทางมาจากประเทศไทยแหล่งปลูกกล้วยอันดับต้น ๆ ยังต้องตกใจในความ สมบูรณ์ของต้นกล้วยในสวนของอาจารย์ ผมได้โอกาสได้พบกับอาจารย์อีกหลายครั้ง อาจารย์เคยมาเยี่ยมที่ฟาร์มฮาร์โมนี้ไลฟ์ ท่านดีใจมากที่เห็นการเพราะปลูกพืชผักชนิดต่าง ๆ ด้วยวิธีเกษตรอินทรีย์ซึ่งไม่ใช้ยาฆ่าแมลงและปุ๋ยเคมี แล้วท่านยังให้คําแนะนําแก่ผมอีก มากมาย โดยเฉพาะวิธีใช้จุลินทรีย์อีเอ็ม ท่านสอนว่า “ไม่ต้องใช้เข้มข้นมากนักก็ได้ แต่ให้ ใช้บ่อยๆ เข้าไว้ คนส่วนมากพอไม่เห็นผลทันใจก็หยุดใช้ ทั้งๆ ความจริงต้องใช้อย่าง ต่อเนื่อง เดี๋ยวก็เห็นผลเอง”

ผมเพาะเลี้ยงจุลินทรีย์อีเอ็มตามคําแนะนําของอาจารย์ฮิงะ แถมสภาพอากาศ ของประเทศไทยยังเหมาะต่อการเจริญเติบโตของพวกมันเสียด้วย นอกจากจุลินทรีย์อีเอ็ม ผมยังปลูกสมุนไพรด้วย ขณะศึกษาตําราต่าง ๆ ผมได้ความรู้ใหม่ว่า สมุนไพรมีจุลินทรีย์ มีประโยชน์อาศัยอยู่ร่วมกันจํานวนมาก

ฟาร์มฮาร์โมนี้ไลฟ์ปลูกพืชผักหลายชนิด แต่ละชนิดมีความต้องการเฉพาะตัว มีทั้งชอบให้ใส่ปุ๋ยเยอะๆ ไม่ชอบปุ๋ย ชอบน้ํา และไม่ชอบน้ํา การให้ปุ๋ยในรูปของปุ๋ยเหลว จะให้ผลดีกว่าปุ๋ยแบบอื่น

ผมนําความรู้เรื่องจุลินทรีย์อีเอ็มที่อาจารย์ฮิงะสอนไปใช้เพาะเลี้ยงจุลินทรีย์ร่วม กับสมุนไพร ใช้หมักปุ๋ย และใช้ปรับสภาพดินภายในฟาร์ม ผลที่ได้คือ การเกิดโรคและ แมลงลดลง ผมยังจําความประทับใจในเรื่องนี้ได้ การทําเกษตรอินทรีย์ที่ใช้วัตถุดิบจาก ธรรมชาติทั้งหมด ให้ผลตอบแทนอย่างน่าพอใจจริง ๆ

การทําเกษตรอินทรีย์ไม่เพียงส่งเสริมให้ได้ผลผลิตที่ดีมีเสถียรภาพเท่านั้น แต่ผม ยังเพาะปลูกผักที่ขึ้นยากในบริเวณที่มีอุณหภูมิสูงกว่า 30 องศาเซลเซียสได้ด้วย เช่น ผักกาดแก้ว ผักตระกูลผักกาดผืนดินที่อุดมด้วยจุลินทรีย์ที่มีประสิทธิภาพใช้เพาะปลูกพืช ผักเหล่านี้ให้เติบโตแข็งแรงได้